Seminarium dla Nauczycieli „Łambinowice – Osthofen - Hinzert”

Drukuj
Opublikowano: 02 października 2014
Wpisany przez: Sylwia Sinkowska

Międzynarodowe Seminarium dla Nauczycieli „Łambinowice -Osthofen-Hinzert” jest przedsięwzięciem w ramach większego projektu prowadzonego przez Opolskiego Kuratora Oświaty opisanego w załączniku do tego sprawozdania i noszącego nazwę „Międzynarodowe spotkania młodzieży i nauczycieli w miejscach pamięci - Nowa Pedagogika Miejsc Pamięci”. Seminarium to odbyło się po raz trzeci i o ile pierwsze dwa były przedsięwzięciami polsko – niemieckimi to tegoroczne obejmowało też nauczycieli z Czech Środkowych. W sumie brało w nim udział 27 uczestników (11. z Polski, po ośmiu z Niemiec i Czech). Trzech uczestników spełniało równocześnie rolę tłumaczy. Za realizację programu i jego celów oraz koordynację organizacji całości, odbywającej się w dwóch krajach (Polska i Niemcy) odpowiadał, podpisany pod tekstem przedstawiciel opolskiego kuratorium oświaty, jako Pełnomocnik Opolskiego Kuratora Oświaty ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz Kontaktów Zagranicznych. Seminarium trwało od 20 do 27 października 2013 r. 

Uczestnicy seminarium wraz z zaproszeniem do udziału otrzymali materiał wraz z opisem projektów: „Nowa pedagogika miejsc pamięci” i „Łambinowice-Osthofen-Hinzert” W grupie nauczycieli znajdowali się też przedstawiciele innych instytucji związanych z procesem edukacyjnym w szkołach. Wśród uczestników polskich była przedstawicielka Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego– Departamentu Edukacji i Rynku Pracy i Regionalnego Centrum Rozwoju Edukacji w Opolu oraz Kuratorium Oświaty w Opolu (koordynator i kierownik seminarium). Wśród uczestników niemieckich reprezentantka Landowej Centrali Kształcenia Politycznego Nadrenii-Palatynatu, a wśród czeskich - przedstawicielka Urzędu Kraju Środkowo Czeskiego – kierowniczka Wydziału Szkolnictwa i Młodzieży.  

Opolski Kurator Oświaty mógł się podjąć organizacji i przeprowadzenia tego seminarium dzięki pomocy finansowej i merytorycznej wymienionych instytucji :


Uczestnicy seminarium spotkali się w Ośrodku Szkoleniowym RCRE w Niwkach w Opolu. Po kolacji przedstawiono główne założenia przedsięwzięcia. Omówiono udział i wsparcie w organizacji seminarium wymienionych wyżej instytucji. Przedstawiono program zakresie merytorycznym i organizacyjnym. Na zakończenie tego dnia zapoznano nauczycieli z grami zapoznawczymi, w których oni sami wzięli udział. 

W kolejnym dniu grupa odwiedziła Dyrekcję Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Opolu. Wszystkich przywitała dyrektor muzeum, Violeta Rezler – Wasielewska opisując specyfikę muzeum zajmującego się tematyką jeniecką. Zaznaczyła też, że charakter centralnej jednostki muzealnej wykracza daleko poza miejsce pamięci w Łambinowicach, a dotyczy losów jenieckich w całej Europie. Nauczyciele zwiedzili następnie, w towarzystwie pracownika naukowego muzeum - Beaty Więckiewicz wystawę stałą, dotyczącą obozów jenieckich w Łambinowicach, która uwydatniała jej rolę w przygotowywaniu grup uczniów do wyjazdu na tereny poobozowe i muzeum w Łambinowicach. Przedstawiła również możliwości pracy dydaktycznej w placówce opolskiej oraz dostosowanie ekspozycji do tego rodzaju działalności, czego dowodem były mobilne elementy wystawy, takie jak pufy czy siedziska umożliwiające łatwe budowanie tematycznych grup roboczych. Część czasu poświęcono na demonstrację efektów pracy warsztatowej czy też projektowej: filmy wideo autorstwa uczniów, fotografie, prace plastyczne, relacje z konkursów wiedzy o miejscu pamięci czy też poezji jenieckiej. Zademonstrowano też pracę z archiwaliami, jako możliwy do realizacji scenariusz pracy uczniami.

DSCF0035     DSCF0037

Nauczyciele mieli okazję do krótkiego zwiedzania Opola ze szczególnym uwzględnieniem jego wielokulturowych korzeni historycznych.

Następnie omawiano z uczestnikami zmiany jakie zachodzą w ekspozycjach muzealnych i ich wartości dla zwiedzających grup uczniowskich w tym szczególnie międzynarodowych. W ocenie nauczycieli zmiany zachodzące w muzeum są pozytywne dla edukacji zwiedzających.

DSCF0062Następnego dnia uczestnicy seminarium przebywali na terenie Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach. Po zwiedzeniu wystaw stałych dotyczących obozów jenieckich na terenie Łambinowic, ale też ekspozycji dotyczącej zbrodni katyńskiej oraz terenów poobozowych nauczyciele mieli okazję sprawdzić realizację scenariuszy lekcji i warsztatów dla uczniów na ekspozycjach jak też w terenie poprzez uczestnictwo w niektórych z nich. W ten sposób uczestnicy mogli zapoznać się z tym miejscem pamięci i jego możliwościami dydaktycznymi oraz gotową ofertą dla grup młodzieży i gotowością pracowników muzeum do pomocy w realizacji własnych pomysłów nauczycieli. Dużym zainteresowaniem cieszyła się ścieżka dydaktyczna po terenach poobozowych powiązana tematycznie z elementami przyrody i ochrony środowiska (muzeum dysponuje 30. rowerami). Szeroko omówiono organizowany już od 18 lat przez Kuratorium Oświaty w Opolu Międzynarodowy Obóz Młodzieżowy, którego uczestnicy pielęgnują cmentarze wojenne byłych obozów. Nauczyciele otrzymali nieodpłatnie pakiet materiałów do wykorzystania w szkole (film, materiały z scenariuszami zajęć, ofertę muzeum, opis jednego z projektów itp.). DSCF0074Cały czas z grupą przebywała kierowniczka Wydziału Dydaktyki i Upowszechniania Muzeum - Joanna Lusek, udzielając dodatkowych informacji i referując poszczególne inicjatywy muzeum. Biorąc pod uwagę bazę noclegową jaką dysponuje muzeum w swoim budynku w Łambinowicach dla uczestników seminarium realne jest organizowanie dwu – trzydniowych seminariów lub spotkań międzynarodowych grup młodzieży.

Po południu podsumowywano w obecności Opolskiego Kuratora Oświaty - Haliny Bilik polską część seminarium. Uczestnicy bardzo wysoko ocenili ideę organizowania takich spotkań, a szczególnie prezentacje praktycznych możliwości pracy z uczniami. Stwierdzono, że Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach – Opolu prezentuje nieznaną bliżej młodzieży tematykę jeńców wojennych i ich martyrologii na przestrzeni dziejów. DSCF0128Placówka ta daje duże możliwości dydaktyczno-wychowawcze dzięki szerokiemu obszarowi historycznemu, które obejmuje to Muzeum. Od wojny francusko - pruskiej poprzez I do II wojny światowej. Pobyt w obozie powstańców warszawskich, w tym kobiet i dzieci, uznanych jako jeńców wojennych. Inną, ale bardzo ważną problematyką dla procesu dydaktyczno wychowawczego jest pobyt w Łambinowicach ludności cywilnej między wojnami i dramat osób przebywających w obozie pracy (przesiedleńczym) w latach 1945-46. Wysoko oceniono też otrzymane pakiety materiałów jako bardzo przydatne nie tylko w pracy uczniami, ale również do prezentacji na radach pedagogicznych. Uczestnicy chwalili bardzo dobrą organizację i warunki pobytu w czasie seminarium. Pani Kurator podziękowała wszystkim za zaangażowanie.

 

DSCF0098Bardzo interesującym wydarzeniem w czasie trwania tego seminarium był udział w grupie niemieckiej pana Wolfganga Menzla, który jako dziecko przebywał w obozie pracy w Łambinowicach (1945-46). Jego wspomnienia, chociaż bardzo fragmentaryczne ze względu na wiek (wtedy 3-4 lata) nadawały w wieczornych rozmowach specyficzny charakter temu międzynarodowemu spotkaniu nauczycieli. Szczególnym wydarzeniem było odnalezienie w trakcie zwiedzania imienia i nazwiska jego babci na tablicy upamiętniającej ten obóz, w którym popełniła ona samobójstwo, co wciąż dokładnie pamiętał pan Menzel. Pracownicy Muzeum przeprowadzili z nim wywiad i sporządzili odpowiednią dokumentacją świadka. 

DSCF0141Środa 23.10.2014r. była dniem tak zwanym „przejazdowym”. Uczestnicy seminarium przejechali z Opolszczyzny do Nadrenii-Palatynatu. Organizatorzy seminarium dla zaznaczenia ważności tematyki na nim podejmowanej dołożyli starań aby w programie znalazły się punkty dotyczące spotkań z osobami ważnymi dla obu regionów. W części polskiej była to obecność Opolskiego Kuratora Oświaty na spotkaniu podsumowującym, a w części niemieckiej pierwszym takim akcentem była w dniu przyjazdu wieczorna wizyta w Landtagu Nadrenii-Palatynatu i oprowadzenie po tym obiekcie przez szefa protokołu Landtagu - Huberta Beeresa. Tego samego dnia odbyła się wspólna kolacja z Wiceprezydentem Landtagu - Heinzem-Hermannem Schnablem. Przez cały wieczór, zarówno w Landtagu jak i w czasie kolacji, obecny był dyrektor Centrum Dokumentacji Nazizmu Nadrenii-Palatynatu, Uwe Bader.


DSCF0150W godzinach przedpołudniowych grupa przebywała w Muzeum Obozu Koncentracyjnego w Osthofen i zwiedzała go w towarzystwie pracownika naukowego, Albrechta Gilla, który później omówił znaczenie tego miejsca pamięci w rozwoju dalszych wydarzeń historycznych po roku 1933. Eksponowano reakcje społeczeństwa niemieckiego w tym czasie (po dojściu nazistów do władzy) na istnienie tego rodzaju miejsc i możliwości wykorzystania tego rodzaju informacji w edukacji obywatelskiej młodzieży. Zaprezentowano możliwości korzystania z gotowych scenariuszy zajęć czy warsztatów z uczniami w muzeum. DSCF0155Pokazano też poszerzoną ofertę zbudowaną na fakcie, że w muzeum znajduje się Centrum Dokumentacji Nazizmu Nadrenii-Palatynatu. Daje to duże możliwości prac warsztatowych i realizacji własnych projektów przez grupy młodzieży w oparciu o zasoby archiwalne. Szczególnie ważne jest to, jak zauważyli to nauczyciele, w pracy z grupami międzynarodowymi realizującymi ścieżki dydaktyczne wychowania obywatelskiego. Wielokrotnie akcentowano, że w tym czasie (1933r.) naziści nie ukrywali faktu istnienia takich obozów. W przypadku obozu w Osthofen, na bramie głównej był nawet duży napis „Obóz Koncentracyjny Osthofen”, a po przeciwnej stronie drogi była ruchliwa linia kolejowa i tysiące pasażerów codziennie widziało co się tam znajduje. Ten fakt bardzo zainspirował wielu uczestników seminarium jako znakomitą okazję do pracy z młodzieżą nad kształtowaniem postaw obywatelskich. Nauczyciele mogli nieodpłatnie wybrać sobie materiały do wzięcia ze sobą.

DSCF0190Po południu zwiedzano Wormację ze szczególnym uwzględnieniem losów społeczności żydowskiej w tym mieście akcentując wydarzenia z lat 1933-1945. Zwiedzono między innymi synagogę, Muzeum Żydowskie i cmentarz żydowski . Szczególne wrażenie na uczestnikach zrobił realizowany w ostatnich latach projekt wbudowywania w wielu miastach niemieckich zamiast kostek brukowych, kostek mosiężnych z nazwiskami osób pochodzenia żydowskiego, z informacją, w których obozach koncentracyjnych zostały one zamordowane, przed budynkami gdzie wcześniej mieszkały.

DSCF0207Kolejnym i ostatnim zaplanowanym w programie seminarium miejscem pamięci było Muzeum Specjalnego Obozu Koncentracyjnego „SS” w Hinzert. Osobą witającą grupę była kierowniczka tej placówki - Beate Welter, będąca równocześnie uczestnikiem seminarium. Zwiedzono same miejsce pamięci i jego okolice oraz omówiono specyfikę tego obozu koncentracyjnego, którego więźniami byli robotnicy przymusowi różnych narodowości, powstańcy luksemburscy, obywatele belgijscy czy francuscy, ale też jeńcy radzieccy i wielu innych. Opowiedziano o okrutnych warunkach pobytu w tym miejscu i jego cechach szczególnych, takich jak badania nad cechami antropologicznymi więźniów w poszukiwaniu możliwości przypisania ich do rasy germańskiej. Nauczyciele mieli możliwość również zobaczenia „miejsc nieludzkich”, w okolicznych lasach, czyli masowych grobów rozstrzelanych, lub zamordowanych zastrzykami z cyjankiem więźniów.

 

DSCF0219Po południu pracownik pedagogiczny muzeum, Steffen Reinhard prowadził z nauczycielami zajęcia dydaktyczne w ramach oferty placówki dla grup młodzieży. Omawiał też aspekty społeczne wynikające z istnienia tego obozu w latach 1939-1945. Uczestników uderzyła informacja, że przez środek obozu przebiegała, funkcjonująca w tym czasie droga publiczna, łącząca dwie wsie, a więźniowie ciągnęli codziennie ciężki załadowany wóz na rampę kolejową jednej z nich. Mieszkańcy musieli znać okrutne warunki codziennego życia więźniów. Nauczyciele sygnalizowali, że reakcje społeczne najbliższego otoczenia obozu są bardzo dobrą bazą do budowania projektów edukacyjnych dla uczniów. Po usłyszeniu informacji, że część rodzin więźniów luksemburskich została przez władze niemieckie przesiedlona na Dolny Śląsk powstał pomysł zbadania ich losów na terenie Polski przez uczniów. Innym pomysłem nauczycieli było poszukiwanie możliwości pobytu pewnego byłego jeńca obozu w Łambinowicach, po przeniesieniu go na roboty przymusowe do Niemiec, w obozie Hinzert po jakiś incydentach. Akcentowano dużą wartość dydaktyczną w pracy z uczniami indywidualnych losów ludzkich. Dużym zainteresowaniem cieszył się udział w warsztatach bazujących na zdjęciach i pracach artystycznych wykonanych przez więźniów w obozie lub wykonanych przez nich później. Interpretacja emocjonalna prac artystycznych dotycząca autora, bądź postaci przez niego przedstawianej w zestawieniu krótką informacją faktologiczną, poruszały uczuciowo uczestników. Muzeum to dysponuje relatywnie dużą kolekcją prac. artystycznych szczególnie więźniów francuskich i luksemburskich.

DSCF0229      DSCF0221

095Wieczorem grupa została przyjęta w Pałacu Elektorskim - siedzibie Dyrekcji Nadzoru i Usług Nadrenii - Palatynatu (rodzaj kuratorium oświaty o innych kompetencjach) w Trewirze przez przedstawiciela panią Prezydent - Dagmar Barzen, oraz Dietmara Müllera, który oprowadził grupę po obiekcie i jego ogrodach.

W ostatnim dniu w Trewirze dokonano oceny i podsumowania seminarium. Organizację tego przedsięwzięcia oceniono bardzo wysoko, a szczególnie warunki w jakich ono się odbyło. Nauczyciele stwierdzili, że tak zorganizowane i merytorycznie przygotowane seminarium na pewno będzie miało wpływ na ich pracę w szkole oraz na przyszłe formy wymiany uczniów z partnerami zagranicznymi. Grupa czeska prosiła, aby w przyszłości włączyć do takiego seminarium jedno z miejsc pamięci z ich regionu. DSCF0262Wielu nauczycieli stwierdziło, że takie przedstawienie pracy z młodzieżą w miejscach pamięci uświadomiło im nowe możliwości jakie one dają w edukacji ich uczniów zarówno na jednostkach lekcyjnych, jak też w budowaniu i realizacji projektów dydaktycznych dla międzynarodowych grup młodzieży.

W trakcie tego podsumowania uczestnicy formułowali najczęściej następujące stwierdzenia i wnioski:


Seminarium zakończono zwiedzaniem Trewiru.