„Nowa Pedagogika Miejsc Pamięci”
Polsko-niemiecko-ukraińskie seminarium w Niwkach (07 - 11. 10.2013 r.)
Seminarium zorganizowało Kuratorium Oświaty w Opolu wraz z Niemieckim Ludowym Związkiem Opieki nad Grobami Wojennymi Nadrenii-Palatynatu czerpiąc z doświadczeń organizowanych już od 18 lat polsko-niemieckich, a później polsko-niemiecko - ukraińskich obozów młodzieżowych w Łambinowicach. Miało ono za zadanie pogłębienie współpracy uczestniczących w nim stron w ramach projektu „Międzynarodowych Spotkań Młodzieży i Nauczycieli w Miejscach Pamięci – NOWA PEDAGOGIKA MIEJSC PAMIĘCI”. Mając na uwadze przyszłe przedsięwzięcia dotyczące nie tylko wyżej wymienionego obozu młodzieżowego, organizatorzy chcieli pokazać, szczególnie stronie ukraińskiej cele i formy planowanych przedsięwzięć w ramach tego szeroko pomyślanego projektu.
Jednym z konkretnych pomysłów jest organizacja podobnego jak w Łambinowicach obozu młodzieżowego na Ukrainie, jako jego elementu (tydzień w Łambinowicach i tydzień na Ukrainie). W seminarium uczestniczyli przedstawiciele organów nadzorujących i prowadzących oświatę w swoich regionach. Udało się zgromadzić grono opiniotwórcze dla przyszłych planów, ponieważ stronę ukraińską reprezentowali przedstawiciele Urzędu Gubernatora Okręgu Iwano-Frankiwskiego, Instytutu Doskonalenia Nauczycieli
z Iwano-Frankiwska, Okręgowej Rady Rodziców Iwano-Frankiwska. Stronę polską reprezentowali przedstawiciele Kuratorium Oświaty w Opolu i Opolskiego Urzędu Marszałkowskiego, a niemiecką reprezentanci Volksbundu.
Seminarium mogło się odbyć dzięki wsparciu finansowemu i merytorycznemu:
- Niemiecko-Polskiej Współpracy Młodzieży w Poczdamie,
- Wojewody Opolskiego,
- Opolskiego Kuratora Oświaty,
- Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach – Opolu,
- Muzeum Czynu Powstańczego na Górze Św. Anny.
Organizatorzy umożliwili uczestnikom zapoznanie się z możliwościami dydaktyczno - wychowawczymi odwiedzanych miejsc pamięci. Mogli oni brać czynny udział w realizacji scenariuszy lekcji muzealnych oraz warsztatów, z uwzględnieniem udziału międzynarodowych grup uczniów. Zapoznawano ich też z historią tych miejsc, zawartością ekspozycji stałych i czasowych. Inną problematyką było omawianie roli takich miejsc w przygotowywaniu, organizacji i realizacji przedsięwzięć takich, jak Polsko – Niemiecko - Ukraiński Obóz Młodzieżowy w Łambinowicach, czy też w budowaniu i opisywaniu innych projektów mających na celu przekazywanie wartości społeczeństwa obywatelskiego i wniosków płynących z wydarzeń historycznych. Komunikacja językowa odbywała się w językach polskim, niemieckim i ukraińskim.
W pierwszym dniu pobytu zorganizowano grupie ukraińskiej pobyt w Regionalnym Centrum Edukacji Regionalnej w Opolu. Po oprowadzeniu po obiekcie, zaprezentowano programy i projekty, jakie prowadzone są przez tę instytucję ze szczególnym uwzględnieniem tych o charakterze międzynarodowym, realizowanych w większej części z partnerami niemieckimi. Omówiono cele i formy ich realizacji oraz organizację i źródła finansowania. Dodatkową atrakcją był udział, wraz z jedną z klas szkoły podstawowej, w realizacji ścieżki międzyprzedmiotowej nazywanej „Zaczarowany Świat” (pracownie fizyki, chemii, astronomii, akustyki, światła itp.), która realizowana jest w języku polskim i niemieckim. W drugiej części dnia zwiedzano Opole.
W drugim dniu pobytu uczestnicy przebywali w Centralnym Muzeum Jeńców Wojennych w Opolu, gdzie przywitała ich dyrektor Violeta Rezler-Wasielewska wprowadzając w specyfikę tej placówki muzealnej, która poza dyrekcją i archiwum w Opolu posiada placówkę wystawienniczą i tereny poobozowe w Łambinowicach. Zwiedzono wystawę, która w bardzo syntetyczny sposób ujmuję tematykę obozów jenieckich w Łambinowicach i stanowi dobry wstęp do zwiedzenia wystawy właściwej i terenów poobozowych w Łambinowicach. Przedstawiono możliwości dydaktyczne tego miejsca, gdzie poza scenariuszami tematycznymi na samej wystawie można młodzieży zaoferować interesujące zajęcia z archiwaliami, ze względu na to, że w Opolu znajdują się bogate archiwa losów jenieckich w całej Europie. Grupa mogła wziąć udział w tego typu zajęciach.
Po południu zwiedzano Górę Św. Anny - miejsce pamięci, rezerwat przyrody, rezerwat geologiczny (wygasły wulkan) oraz sanktuarium. Głównym celem była wizyta w Muzeum Czynu Powstańczego poświęconego powstaniom śląskim z lat 1919, 1920, 1921 i związanych z nimi plebiscytom. Po zwiedzeniu omówiono problem pod względem dydaktycznym, szczególnie w powiązaniu z wystawą stałą przyrody regionu. W muzeum odbywają się również różne przedsięwzięcia o charakterze historycznym łącznie z inscenizacjami w przystosowanej do tego sali. Góra Św. Anny jest bardzo interesującym miejscem do realizacji projektów z młodzieżą w grupach międzynarodowych, ponieważ poza muzeum jest tam Pomnik Czynu Powstańczego, przedwojenny amfiteatr naturalny na 20 tys. i okolica o wysokich walorach przyrodniczych (rezerwat przyrody) oraz krajobrazowych. Do tego dochodzi historyczna rola jaką odgrywa to miejsce jako najważniejsze miejsce pielgrzymkowe na Śląsku.
Wieczorem w czasie podsumowania dnia uznano, że był on bardzo intensywny, ale i bardzo interesujący. Przedstawione miejsca stwarzają w ramach projektu „Nowa Pedagogika Miejsc Pamięci” wiele możliwości przekazywanie treści z nim związanych.
W środę 09.10.2013r. grupa zwiedzała Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach - zarówno część wystawienniczą, jak i tereny poobozowe ze szczególnym uwzględnieniem miejsc, w których pracują uczestnicy, wspomnianych już, Międzynarodowych Obozów Młodzieżowych. Omówiono charakter prac i treści dydaktyczno-wychowawcze, które można w tym czasie omawiać z młodymi ludźmi. Pracownicy Muzeum zademonstrowali programy przygotowane specjalnie dla uczniów oraz materiały jakimi dysponują w trakcie pracy z młodymi zwiedzającymi. Uczestnicy mieli też okazję do realizacji niektórych scenariuszy oraz brali udział we fragmencie interaktywnego, tematycznego zwiedzania ekspozycji. Omówiono również ścieżkę historyczno-przyrodniczą po terenach poobozowych realizowaną przez grupy na rowerach. Można było też prowadzić obserwację realizacji projektu młodzieżowego „Łambinowice – Oświęcim” realizowanego akurat w tym czasie przez uczniów II Liceum Ogólnokształcącego w Opolu (indywidualne losy jeńca).
Następnie rozmawiano o już funkcjonujących przedsięwzięciach w ramach projektu Opolskiego Kuratora Oświaty „Nowa Pedagogika Miejsc Pamięci”:
- Międzynarodowe Obozy Młodzieżowe w Łambinowicach,
- Międzynarodowe Seminaria dla Nauczycieli „Łambinowice-Osthofen-Hinzert”,
- Seminaria dla Nauczycieli z Niemiec w Łambinowicach.
W czasie dyskusji nad możliwościami zmian w realizacji tego projektu wykrystalizował się pogląd, że należy zwiększyć udział strony ukraińskiej, i tak ustalono:
- parytet udziału stron w łambinowickich obozach młodzieżowych będzie od przyszłego roku wynosił 10 uczestników z Niemiec, 10 z Polski i 10 z Ukrainy plus kadra.
- w łambinowickich obozach młodzieżowych zostaną poczynione starania aby dokonać takich zmian, które umożliwią wprowadzenie do programu tego obozu pobyt uczestników w miejscu pamięci koło Iwano-Frankiwska.
- w seminariach dla nauczycieli „Łambinowice-Osthofen-Hinzert” od przyszłego roku udział weźmie 4 nauczycieli z Ukrainy.
W ocenie wszystkich uczestników seminarium zmiany te będą miały dobry wpływ na dalszą realizację projektu. Wspominano też o możliwości organizacji międzynarodowego seminarium dla nauczycieli o takim samym charakterze w Iwano-Frankiwsku.
W ostatnim dniu pobytu
Przed południem grupa była podejmowana przez Opolskiego Kuratora Oświaty - Halinę Bilik. Podczas spotkania podzielono się wrażeniami z pobytu. Pani kurator z przychylnością przyjęła przedstawione propozycje i zapowiedziała, że będzie się starała w miarę swoich możliwości je wspierać. Po tym spotkaniu uczestnicy mieli okazję do spaceru po Opolu, w czasie którego prowadzący seminarium wskazywał na wielokulturowy charakter historii miasta i jego wpływ na obecny wygląd. Po południu w ramach warsztatów grupa opracowała przykładowy program międzynarodowego obozu młodzieżowego z uwzględnieniem pobytu młodzieży na Ukrainie.